Hapšenja u Njemačkoj i Velikoj Britaniji ukazuju na sve veći obim i ambicije kineskih obavještajnih operacija
Brest je kišovita industrijska luka, okružena Atlantikom, i u njoj su smještena francuska mornarica i podmornice za nuklearno odvraćanje. Takođe je svjedočila značajnom broju vjenčanja u posljednjih nekoliko godina između kineskih studentkinja i mornara koji rade u pomorskim bazama.
“Šta da mislimo o takvim odnosima”, upitao je jedan zabrinuti poslanik šefa francuskih nuklearnih podmorničkih snaga na sastanku iza zatvorenih vrata u skupštini u Parizu.
Takozvane “medene zamke” – situacije u kojima agent nastoji da se romantično poveže sa svojom metom – česta su tema uzbudljivih špijunskih trilera. One su takođe pokazatelj kako su se kineske operacije špijunaže proširile u Evropi, što je kulminiralo prošlog mjeseca nizom javnih hapšenja.
Trojica njemačkih državljana su privedeni pod sumnjim da su pokušali da prodaju osjetljivu vojnu tehnologiju Kini. Policija je takođe uhapsila člana osoblja jednog njemačkog desničarskog poslanika u Evropskom parlamentu koji je optužen da je tajno radio za Kinu. U međuvremenu, britanski tužioci optužili su dvojicu muškaraca da su navodno špijunirali za Peking, a jedan od njih je bio istraživač u parlamentu.
Mada je admiral Morio de Ile navodno 2019. upozorio francuske poslanike na vjenčanja u Brestu, aktuelni i bivši obavještajni zvaničnici su kazali da su posljednji incidenti tipičniji za kineske špijunske napore u Evropi.
Prema riječima jednog zvaničnika bilo je primjera takozvanog “sijanja” od strane Pekinga što se odnosi na operacije u kojima se strpljivo nastoji izgraditi politički uticaj i oblikovati evropski stavovi prema Kini. To je postalo sve važnije za Peking, budući da evropski donosioci odluka sve više na Kinu, i na njen strateški odnos sa Rusijom, gledaju kao bezbjednosnu prijetnju, a ne kao na izvor ekonomskih prilika.
“Kinezi sve više špijuniraju, a zapadne obavještajne službe su sve bolje u tome da to otkriju”, kazao je Najdžel Inkster, bivši direktor operacija u Tajnoj obavještajnoj službi MI6.
“Za razliku od SAD, kineske obavještajne agencije su do sada bila manje aktivne u Evropi. Međutim, pošto je EU zauzela čvršći stav prema Kini, možemo očekivati više operacija za širenje uticaja”.
Kineski šef diplomatije prošle nedjelje je odbacio posljednje optužbe za špijunažu – koje su izbile ubrzo nakon što se njemački kancelar Olaf Šolc vratio iz trodnevne posjete Kini.
“Namjera je očigledna, a to je da se diskredituje i potisne Kina i podrije atmosfera saradnje između Kine i EU”, kazao je portparol kineskog ministarstva.
Međutim, u pozivu na akciju državnim špijunskim agencijama, Čen Jiksin, ministar državne bezbjednosti kazao je prošlog ponedjeljka da Kina mora organizovati “moćnu ofanzivu”. Njene agencije moraju sprovesti specijalne “kontrašpijunske operacije” kako bi “odlučno otkrile” i “eliminisale izdajnike”, kazao je Čen za jedan list Komunističke partije.
Zapadne obavještajne službe i bezbjednosni analitičari kazali su da su kineske špijunske aktivnosti, naročito one kojima upravlja civilno špijunsko tijelo, Ministarstvo državne bezbjednosti, stvarne. Ono što više zabrinjava jesu naznake da postoji preplitanje sa ruskim mrežama koje su prodrle u evropske političke ekstreme.
“Kina i Rusija imaju zajedničke ciljeve koje zajednički promovišu kada to služi njihovim interesima”. Obje teže da podriju poziciju zapadnih država”, upozorila je prošle godine Finska bezbjednosna obavještajna služba.
Osnovano 1983, kinesko Ministarstvo državne bezbjednosti (MSS) je civilna tajna policija koju su SAD opisale kao kombinaciju FBI i CIA. Ona dopire do cijelog kineskog društva, sa agencijom koja je odgovorna za kontraobavještajne napore kao i za političku bezbjednost komunističkog režima.
Takođe ga optužuju za špijunažu širokog spektra i za operacije širenja uticaja u inostranstvu, zajedno sa krađom stranih obavještajnih podataka i tehnologija.
Za razliku od više centralizovanih zapadnih kolega, MSS neke od svojih špijunskih operacija vodi iz provincijskih centara, tvrde zapadni zvaničnici. Šangajski biro obično prednjači u američkoj špijunaži, dok se Džeđijang fokusira na Evropu.
Centralni MSS agent u Evropi proteklih godina, Danijel Vu, podstakao je Frenka Krejelmana, bivšeg belgijskog senatora da utiče na diskusije u Evropi o temama počev od kineskog suzbijanja demokratije u Hongkongu do progona Ujgura u Sinđijangu.
Za Vua se takođe smatra da je bio kineski kontakt za druge ekstremno desničarske političare koji su izrazili simpatije prema Rusiji.
Ono što zabrinjava zapadne obavještajne službe su naznake da postoji preplitanje između kineskih špijunskih aktivnosti i ruskih mreža koje su prodrle u evropske političke ekstreme
“Kina i Rusija postupaju prema istom autoritarnom udžbeniku: posijati sjeme sumnje u demokratiju i steći uticaj među grupama koje dovode u pitanje postojeće političke podjele, kroz strpljivu akciju kap-po-kap”, kazao je Den Lomas, asistent profesor za međunarodne odnose na Univerzitetu u Notingemu.
“Cilj je stvaranje razdora”, dodao je on. “Rusija i Kina ne stvaraju probleme; probleme stvaraju same demokratije. Umjesto toga, pristup je da se otvore ta pitanja podsticanjem podrške među ekstremističkim grupama”.
Razmjeri kineskih špijunskih operacija u Evropi su potencijalno veliki. Evropska spoljnopolitička služba je 2019. navodno upozorila da ima oko 250 poznatih kineskih špijuna u Briselu, u poređenju sa 200 ruskih agenata.
Britanski parlamentarni obavještajni i bezbjednosni odbor upozorio je krajem prošle godine da razmjer kineskog državnog obavještajnog aparata “skoro sigurno najvećeg na svijetu, sa stotinama hiljada obavještajnih agenata u civilu” predstavlja “izazov za naše agencije”.
Za razliku od toga, britanski MI6 i M15 zajedno imaju oko 9000 ljudi, pokazuju posljednji dostupni podaci.
Pored toga Kina sprovodi opsežne sajber operacije, preko međunarodnih granica.
Kristofer Vrej, direktor FBI-a, upozorio je u januaru da Kina može rasporediti hakere kojih u odnosu na osoblje njegove agencije brojčno ima više za najmanje 50 puta.
Obavještajni zvaničnici i analitičari kažu da je jedan od razloga pojačanog evropskog fokusa na kinesku špijunažu ruska invazija na Ukrajinu. To je proširilo djelovanje agencija, koje su od 2001. pomjerile fokus sa državnih prijetnji na borbu protiv terorizma. To je takođe dovelo do veće saradnje među agencijama.
“Šok invazije je doveo do toga da nacionalni partneri, koji nijesu uvijek sarađivali, sada zapravo sarađuju”, kazao je jedan zapadni zvaničnik. “Kombinovanje podataka daje bolje informacije i omogućava bolje povezivanje”.
Kineska ekonomska moć i geopolitička težina znače da će evropska politika prema Kini ostati nijansiranija nego prema Rusiji.
“Uvijek postoji debata da li Kina predstavlja bezbjednosnu prijetnju ili ekonomsku priliku”, kazao je Lomas. “Ta debata će se nastaviti dokgod Kina bude ekonomska supersila koja igra prema međunarodnim pravilima igre”.
Ipak, debata se možda mijenja. Krajem prošle godine, Italija je i zvanično raskrstila sa kineskom Inicijativom Pojas i put. Prošle nedjelje, Brisel je u okviru novih ovlašćenja upao u kancelarije Nukteka, kineskog snabdjevača bezbjednosnom opremom.
Istovremeno, dok evropske obavještajne agencije više sarađuju, moguće je da isto važi i za kineske i ruske špijunske mreže.
Adam Ni, izdavač biltena “China Neican”, rekao je da bi evropske ekstremno desničarske grupe mogle pružiti plodno tlo.
Dok mnoge evropske grupe ne bi radile za strane špijune, neke bi mogle voljno sarađivati sa Moskvom i Pekingom.
“Oni žele da oponašaju neke aspekte modela Rusije i Kine”, rekao je Ni. “Postoji tendencija da se … slože sa njima o sve većem spektru tema”.
Filip Jaruš, obavještajni analitičar u Džejmston fondaciji u Vašingtonu, slaže se sa tim i ukazuje na konkretne ličnosti poput Ladislava Zemaneka, desničarskog češkog političara koji je naveden kao saradnik Valdai kluba, koji sponzoriše Kremlj, i koji je na meti sankcija u Ukrajini.
Dok Kina i Rusija “nastavljaju da sarađuju, pojedinci će vjerovatno raditi za obje autoritarne države”, napisao je nedvno Jaruš. “Kako krajnje desničarski pokreti budu ulazili u mejnstrim, rizik da obavještajne službe NRK utiču na evropsku politiku preko ruskih mreža će nastaviti da raste”.
Na upit za komentar, Zemanek je za Fajnenšl tajms kazao. “Duh mekartizma je oživljen, naša fundamentalna prava su napadnuta”. On je kazao da novinari “treba da se fokusiraju na istrage o američkom uticaju u Evropi i njihovo miješanje u naše poslove umjesto što pomažu Amerikancima da siju razdor među državama”.
Prevod: N.B.
